Groei in de (middel)grote steden; krimp aan de randen van het land

Wie de laatste prognoses van het CBS over bevolkingsgroei erbij pakt, ziet het in één oogopslag. Het zijn vooral de gemeenten in het westen, midden en zuiden (Noord-Brabant) die gaan groeien. En die groei zit hoofdzakelijk in en om (middel)grote steden. Aan de randen van het land kleurt de kaart blauw: een indicator dat het bevolkingsaantal naar verwachting zal dalen. Noord-Groningen, Oost-Drenthe, Zuid-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen moeten hier rekening mee houden.

Zwolle groeit, en de rest?

Ook Zwolle gaat naar verwachting groeien. Maar Overijsselse gemeenten daaromheen meestal niet. In sommige gemeenten wordt zelfs een (kleine) daling verwacht, van -4,5% in Olst-Wijhe tot -0,1% in Dalfsen. Maar, zo merkt een aanwezige gelijk op, het blijven prognoses, met grote marges. De effecten worden uitgesmeerd over een flink aantal jaren, dat maakt het lastig te voorspellen. ‘Bij ons staat krimp niet op de agenda.’

Waar de aanwezigen het duidelijk over eens zijn is dat de samenstelling van de bevolking verandert: Nederland vergrijst. In de dorpen zal het (relatieve) aantal ouderen en mensen met een migratie-achtergrond de komende decennia naar verwachting stijgen. Dat biedt nieuwe uitdagingen aan het invullen van de leefbaarheid. Immers, de veranderende samenstelling zorgt ook voor andere wensen en verwachtingen ten aanzien van voorzieningen.

Verhuizen binnen de regio

Verhuizingen de provincie in en uit zorgen ook voor verandering. Door ANNE in kaart gebrachte verhuisbewegingen laten zien dat mensen vooral verhuizen naar andere gemeenten in de provincie Overijssel, met name naar de grote en middelgrote steden. Pas daarna komen steden verder weg in beeld. Allereerst steden als Groningen en Apeldoorn, gevolgd door Amsterdam en Utrecht.

Het beeld in de media dat Randstedelingen de grootste leverancier zijn van ‘vluchters’ naar de provincie, alsook dat de provincie vooral inwoners kwijtraakt aan de Randstad, behoeft dus een flinke kanttekening. In ieder geval voor Overijssel.

De aanwezigen geven aan dat de uitstroom naar de Randstad vooral studerende jongeren zijn. De instromers uit de Randstad daarentegen zijn vooral wat oudere mensen die zoeken naar meer rust en ruimte.

Bereikbaarheid van werkgelegenheid

Een van de deelnemers merkt op dat de leefbaarheid steeds meer samenhangt met de bereikbaarheid van de werkgelegenheid. In dorpen spelen daarbij goede vervoersmogelijkheden (zowel OV, auto als fiets) een grote rol. Dat vergemakkelijkt woon-werkverkeer, als er weinig eigen werkgelegenheid is.

Dit is niet simpelweg een betere verbinding met de Randstad. Zo zet de provincie Overijssel, samen met de provincies Drenthe en Groningen, in op de Nedersaksenlijn: een directe treinverbinding tussen Groningen en Enschede. Maar kijken ze ook over de grens naar Münster.

Ook vraagt het om meer samenwerking en afstemming met buurgemeenten op het vlak van wonen. De gemeente Olst-Wijhe doet dat bijvoorbeeld met Deventer en Raalte. Zodat niet elke gemeente dezelfde type woningen bouwt bijvoorbeeld. En de ‘last’ van het openhouden van voorzieningen kan worden gedeeld.

Betrekken burgers bij beleid

Bewoners kunnen zelf ook een actieve rol spelen om de leefbaarheid op peil te houden. Dat wordt door alle aanwezigen erkend. Maar vanzelfsprekend is het niet. Het hangt in de praktijk vaak af van de juiste balans tussen ‘denkers’ en ‘doeners’. Mensen met een visie. In de gemeente, maar ook bij de gemeente.

Waar in sommige kleine kernen de verenigingen voor plaatselijk belang bijvoorbeeld zeer actief zijn, is dit een paar kilometer verderop heel anders. En waar de ene school zonder problemen fuseert met een andere als sluiting dreigt, blijkt dit voor een andere school een brug te ver. Dat maakt het ook voor overheden geen eenduidig proces.

Maar soms is het ook heel eenvoudig, legt één van de aanwezigen uit. ‘Bij de bouw van een parkeergarage werd door de woningcorporatie vooraf aan bewoners gevraagd wat hun wensen waren. Toen bleek dat zij graag een hogere parkeergarage wilden, want zij wilden daar hun camper kunnen parkeren. Daar had nog niemand over nagedacht. Dat kon toen nog gemakkelijk worden geregeld, maar achteraf was dat een stuk lastiger geweest!’

Aan tafel?

Het idee achter Aan Tafel! is het organiseren van een kleinschalige lunchbijeenkomst mét inhoud. Waarin overheidsprofessionals en experts ideeën en best practices uitwisselen op een actueel thema. Deze eerste bijeenkomst stond in het teken van de groei van de stad Zwolle, en de effecten daarop op de leefbaarheid in de stad én in de dorpen daarbuiten. En hoe kun je daar burgers bij betrekken?